Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Fakat hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleeğlenceli bir düzen bileğildir. Dostluk, toplum içre insanların nitekim nite davrandıklarını bileğil, nite davranmaları gerektiğini gösterir. Dostluk, kendisine uyulmak ve uygulanmak midein vardır. Türe kıymeti nedeniyle, insanlar arası ilişkileri bir düzene vazetmek, maşeri ömürın gerçekleşmesini sahip olmak ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin katsına kabul edilmesi ve uyulması müstelzim, kategorik dürüst kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kadar, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle toplum içre insanların gidiş ve davranışlarının hukuk kurallarına uymaması, her dakika mümkündür. “İşte hukuk, benibeşer davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir cümle, bir bütündür.” İnsan-benibeşer, benibeşer-natür ilişkilerinin insanlığın müşterek çıkarı ve huzuru midein evrensel ilkelerle güvence altına düzenınmasıdır. Dostluk, adamlık seviyesi midein göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birbir hayli rey ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, sınıf çıkarları, toplum sözleşmesi, natür ve insanlar olarak belirten mütalaalerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun müşterek iyiliğini sahip olmak için konulmuş olan ve kamu gücüyle desteklenen kaide, kazı ve kanunların kâffesidür. Elan geniş bir tanımıyla hukuk, adalete yönelmiş maşeri evetşlakin düzenidir. Dostluk Söz Anlamı Dostluk kelimesi Arabi “kazı” kökünden hasılat ve kazı kelimesinin çoğkoca olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “kazı” kelimesinin çoğkoca “ilenme’kak”tır. Türk Yürek Kurumu’na için hukuk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım zorlaü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” mazmunı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk mazmunında da kullanılır. Uran Anlamı Dostluk dönemden döneme değiştiği midein hala doyurucu bir tanım gestaltlamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok kabul edilen tanımı ise: “Makul bir zamanda makul bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması büyüklük zoruna (müeyyide) sargılanmış kurallar kâffesidür.” Ilmî bir disiplin olarak hukuk, kendi içre asıl olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun eşhas arası ilişkileri laf yer kısmına Özel Dostluk, eşhas ile büyüklük veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Hep Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Dostluk, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna yanıt Kanunuesasi Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku kamu hukukunun esaslıca alt dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku sair toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik büyüklük tarafından güvenceye düzenınmış ve cebri yaptırımlara malik olmasıdır. Dostluk kuralları benibeşer davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun şayan yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle benzeşim nitelikteki cemi durumlarda uygulanması esenlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Dostluk yerında yaptırım kamu gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek midein kullanılır. Dostluk düzenini esenlamayı ve korumayı lakinçlayan yaptırımlar gene hukuk düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve içsel yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yaptırımlar bu durumları çelmek midein kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, mahpus ve varlık cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, kazanç mantinota; algı hukukunda algı ve gümrüksüzçılık cezaları kadar değiştirilmiş hukuk dallarında değiştirilmiş yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ait çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; dimaği bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin sorunlarını çözmek veya politik mütalaaleri hukuk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan hukuk, genel olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş maşeri bir evetşlakin düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, teamül yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun maşeri ömürı düzenleyip insanların pasış ve emniyet içre bir arada evetşamalarını esenlamaktır. 2. Kılgın Yarar (Sosyal İhtiyaçların Içinlanması) Hukukun teamül amacını, maşeri gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile toplum içre canlı insanların, birbirleri ile hazırlamak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanın gestaltsından kaynaklanan ihtiyaçlarını katlamaya çdüzenışır. Dostluk bu fonksiyonu ile tevellüt, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir hukuk düzeni ömürın asıl gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanın tabii gestaltsına ve bundan ileri gelen gereksinimlerine iyi edinmek zorundadır. Dostluk önemli ölçübile, ekonomik gerçeklere bile sınırlıdır; ekonomik yokluklara uymalı ve onları katlamalıdır. 3. Türe Dostluk bu fonksiyonu ile makul bir yapılanma altına aldığı toplumsal gereksinimlerı, özü salt bir muadelet düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak hakikat kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kesik tanımıyla türe, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) edinmek üzere dü değiştirilmiş anlamda kullanılır. Türe haddizatında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet mazmunında ferdî bir özelliği deyimler. Isim her dakika haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni dayamak uğrunda daima ve bileğmeselemez bir çaba gösterir. İşte bu gidiş ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile ait oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe konseptı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği rabıta biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte hukuk yerında hukuki şayan olarak lakırtı konusu olan türe bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü hukuk, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve vergilanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Maşer mideindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini mideeren kurallar cemiü olarak hukuk, bu bileğerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve kullanmak yerinde bulunduğuna için, adaletin böylelikle, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında türe acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Bulunan hukuk ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü türe konseptı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün hukuk sistemine ve sistemlerine hükümran mevcut, nesnel ve salt bir şayan niteliğindeki adalettir. Dostluk bir toplum düzenini mideerir. Hukukun varlık sebebi bile adalettir; lüzumlu mevcut düzeni savunmak, gerekse onu bileğmeseletirmeyi meşrulaştırmak midein her dakika adalete esasvurulur. Nesnel ve kanun üstü türe hukukta katmıza kurulu hukuk düzenlerinin birincil örneği, olması müstelzim hukuk mazmunında hukuk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, mevcut hukuk düzenlerinin kendisine iyi olup olmadığı açısından bir şayan ve yorum ölçüsü olabilir. Gine bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun akdetmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yapıcı ve negatif katlıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon muvazene içre olduklarında, adil bir hukuk düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Olağan olarak bütün hukuk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak hukuk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşeri evetşlakin uyacak, hem bile bu maşeri ömürın pasış içre sürebilmesi midein bir düzen görünümünü esenlamaya çdüzenışacaktır.